BİTKİLERDE NASTİ VE TROPİZMA (YÖNELİM)

•AÇIKLAMA:

•Bitkilerde Hareket

        Bitkilerde toprağa bağlı olarak yaşadığı için hayvanlar gibi aktif yer değiştirme hareketleri yapamazlar. Fakat çevreden gelen uyarılara bağlı olarak yön ve durum değiştirme şeklinde hareketler yaparlar. Bitkilerde tropizma ve nasti olmak üzere iki farklı hareket görülür.

•1.Tropizma(Yönelme) Hareketi

        Bitkinin çevreden aldığı uyarılara bağlı olarak gerçekleştirdiği tepkidir. Eğer bitki uyarıya doğru yöneliyorsa pozitif (+) tropizma, uyarıdan uzaklaşıyorsa negatif (-) tropizma olarak adlandırılır.
Başlıca tropizma hareketleri şunlardır:

•Fototropizma

•       Bitkilerin toprak üstü yapılarının ışığa yönelmesidir. Bu yönelmeye gövdenin uç bölgelerinde sentezlenen oksin hormonunun eşit olmayan dağılımı neden olur. Oksin hormonu ışık gören taraftan uzaklaşarak ışığın daha az olduğu bölgeye geçer ve burada üretimi de artarak yoğunlaşır. Bu bölgedeki oksinlerin miktarı fazla olduğu için, büyüme daha fazla gerçekleşir. Bu durum asimetrik büyümeye neden olur. Bunun sonucunda ışığa doğru yönelim gerçekleşir. Pencere kenarına bırakılan saksıdaki çiçeğin yapraklarıyla birlikte ışığa yönelmesi, ayçiçeği bitkisinin ışığa doğru yönelmesi fototropizma örnekleridir.
       Bitkilerin gövdeleri ışığa karşı pozitif fototropizma gösterirken, kökleri negatif fototropizma gösterir.

Geotropizma

      Bitki kökleri yerçekimi etkisine karşı pozitif geotropizma hareketi gösterirken, gövdeleri ise yerçekimine karşı negatif geotropizma gösterir.

Kemotropizma

       Bitki köklerinin toprakta bulunan çeşitli kimyasal maddelere karşı gösterdiği tropizmadır. Bitki kökleri amonyum gibi gübre özelliğindeki maddelere karşı pozitif kemotropizma gösterirken aşırı tuz ve kireç gibi kimyasal maddelere karşı ise negatif kemotropizma gösterir.

Hidrotropizma

     Bitki köklerinin suyun bulunduğu yere doğru yönelmesidir. Bitkilerin kökleri yerçekimine doğru yönelir. Böyle bir ortamda su molekülleri de yerçekiminin etkisinde kalacağı için bitkinin kökleri yerçekimi yönünde ihtiyaç duyduğu suyu da bulacaktır.

 Haptotropizma (Tigmotropizma)

      Dokunmaya karşı bitkilerin gösterdiği tepkilere denir. Özellikle sürünücü bitkilerin destek dokusu zayıf olduğu için bitkiler dik duramazlar ve destek ararlar.

2. Nasti (Irganım) Hareketleri

      Uyarının yönüne bağlı olmayan irkilme hareketleridir. Bu nedenle pozitif veya negatif nasti hareketi yoktur. Nasti hareketleri turgor basıncının ani değişmesi ile gerçekleştirilir.

      Başlıca Nasti Hareketleri

     1-) Sismonasti (Tigmonasti)


       Dokunma veya sarsıntı ile meydana gelen ırganım hareketidir. Dokunma sonucu meydana gelen asimetrik turgor değişmeleri sismonasti hareketine neden olur. Dokunma ile meydana gelen bu değişme küstüm otu ve böcekçil bitkilerin yapraklarının kapanmasına neden olur. Bir süre sonra hücreler eski turgorlu durumlarına dönerek bitkinin normal duruma geçmesini sağlar.

2-) Termonasti

       Sıcaklık değişmelerine bağlı olarak gerçekleşen ırganım hareketidir. Lale gibi bazı bitkilerin çiçeklerinde görülür. Bu bitkilerin çiçekleri gece kapanıp, gündüz açılmaktadır. Bu duruma gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı neden olmaktadır. Gündüz sıcaklı yükselince (25ºC) yaprakların üst kısmının turgor basıncı artar ve çicek açılır. Akşam sıcaklık düşünce (15ºC) yaprakların alt tarafının turgor basıncı artar ve çicek kapanır.

3-) Fotonasti

      Işık etkisiyle meydana gelen ırganım hareketleridir. Akşam safası bitkisinde olduğu gibi çiçeklerin ortamdaki ışık şiddetine bağlı olarak aydınlıkta kapanıp, karanlıkta açılması fotonasti hareketidir. Ayrıca bazı bitkilerin yaprakları gündüz dik, gece ise eğik durumda bulunarak fotonasti hareketi yaparlar.